Rashtriya Swayamsevak Sangh (RSS): રાષ્ટ્રીય સ્વયંસેવક સંઘ : હિંદુ એકતાથી સદીની સફર સુધી

Rashtriya Swayamsevak Sangh (RSS): Rashtriya Swayamsevak Sangh (RSS) હિંદુ રાષ્ટ્રવાદી સ્વયંસેવક સંસ્થા છે, જેની સ્થાપના 1925માં કેશવ બળિરામ હેડગેવારે કરી હતી. આ સંગઠનનો હેતુ હિંદુ સમાજમાં શિસ્ત, એકતા અને સ્વ-ઓળખ જગાવવાનો હતો. ઐતિહાસિક પૃષ્ઠભૂમિ હેડગેવાર અગાઉ કોંગ્રેસ પાર્ટી સાથે જોડાયેલા હતા, પરંતુ ખિલાફત આંદોલન દરમિયાન તેમણે સમજ્યું કે કોંગ્રેસનો માર્ગ અસરકારક નથી. હિંદુ સમાજને સંગઠિત અને શિસ્તબદ્ધ કરવાની જરૂરિયાત તેમણે અનુભવી, જે બાદ RSSની રચના થઈ. સ્થાપના અને માળખું

RSSનું મૂળ એકમ શાખા છે, જ્યાં સ્વયંસેવકો દૈનિક કસરતો, દેશભક્તિગીતો અને સામાજિક સેવા કરે છે.

મુખ્ય પદોમાં –

સરસંઘચાલક (મુખ્ય નેતા)

સરકાર્યવાહ (સામાન્ય સચિવ)

પ્રચારક (પૂર્ણસમય કાર્યકર)

સમાવિષ્ટ છે.

સ્વાતંત્ર્ય પછીની સફર

1948માં ગાંધીજીની હત્યા બાદ RSS પર પ્રતિબંધ મુકાયો, જે 1949માં દૂર થયો. 1951માં શ્યામપ્રસાદ મુકર્જીએ RSS સાથે મળીને ભારતીય જન સંઘની રચના કરી, જે પછી Bharatiya Janata Party (BJP) તરીકે વિકસ્યું.

સંગઠનોનો પરિવાર – Sangh Parivar

RSSના માર્ગદર્શન હેઠળ અનેક સંગઠનો કાર્યરત છે:

BJP – રાજકીય મોરચું

ABVP – વિદ્યાર્થી સંગઠન

BMS – મજૂર સંગઠન

VHP – ધાર્મિક-સાંસ્કૃતિક સંગઠન

21મી સદીનો RSS

મોહન ભાગવતના નેતૃત્વ હેઠળ RSS આજે 80,000 થી વધુ શાખાઓ સુધી પહોંચ્યું છે. 2014 બાદ BJPની સત્તા સાથે RSSની રાજકીય અસર વધુ મજબૂત થઈ છે. 2025માં RSS પોતાના સદી પૂર્ણોત્સવ (Centenary Celebration) ઉજવી રહ્યું છે.