Caste census: તાજેતરમાં જ્યાં લોકો પહેલગામ હુમલા બાદ પાકિસ્તાન પર ભારતના એટેકની રાહ જોઈને બેઠા હતા તેવામાં બિહાર ચૂંટણી પહેલા, પીએમ મોદીએ જાતિગત વસ્તી ગણતરી કરાવવાની ગેમ રમીને સમગ્ર વિપક્ષ પાસેથી સૌથી મોટો મુદ્દો છીનવી લીધો છે. નવી વસ્તી ગણતરી સાથે, હવે જાતિઓની ગણતરી કરવામાં આવશે. ત્યારબાદ અનામત વધારવાની હિલચાલ કરવામાં આવશે. રાહુલ ગાંધી પહેલાથી જ બંધારણમાં ૫૦ ટકા અનામત મર્યાદા તોડવાની વાત કરી ચૂક્યા છે. તો પછી કોના અધિકારોનું ઉલ્લંઘન થશે? આનો ફાયદો કોને થશે? ચાલો જાતિ વસ્તી ગણતરીના પ્રભાવની ABCD સમજીએ.
આજ સુધી, ભારતમાં કેન્દ્રીય સ્તરે કોઈ જાતિ વસ્તી ગણતરી કે કોઈ સર્વેક્ષણ હાથ ધરવામાં આવ્યું નથી. તેથી, ક્યાં, કેટલી અને કઈ જાતિઓ અસ્તિત્વ ધરાવે છે તે અંગે કોઈ ચોક્કસ માહિતી નથી. હા, બિહાર સહિત ઘણા રાજ્યોમાં જાતિ સર્વેક્ષણો કરવામાં આવ્યા છે, જે દર્શાવે છે કે ઓબીસી અને અન્ય પછાત વર્ગોની સંખ્યા ઘણી વધારે છે. એવો પણ દાવો કરવામાં આવે છે કે આ જાતિઓ તેમના કદ પ્રમાણે અનામતનો લાભ મેળવી શકતી નથી. ચાલો બિહારના સર્વેક્ષણ પરથી આ સમજીએ.
બિહારના સર્વેક્ષણ પરથી સમજો
બિહારમાં કરાયેલા સર્વે મુજબ, પછાત વર્ગ 27.12 ટકા છે જ્યારે અત્યંત પછાત વર્ગ 36.01 ટકા છે. હાલમાં, બિહારમાં, OBC ને 12% અનામત મળે છે જ્યારે અન્ય પછાત વર્ગોને 18% અનામત મળે છે. જો આપણે આ સ્વીકારીએ અને ‘જેટલી વધુ ભાગીદારી, તેટલો વધુ હિસ્સો’ સૂત્ર લાગુ કરીએ તો OBC + EBC ની વસ્તી 63 ટકાથી વધુ થશે. એટલે કે તેમને ૬૩ ટકા અનામત આપવી જોઈએ.
એસસી-એસટી અને ઓબીસી
તેવી જ રીતે, બિહારમાં SC અને ST 20 ટકાથી વધુ છે. તેમને ૧૭ ટકા અનામત મળ્યું છે. જ્યારે ઓબીસીને વધુ અનામત મળશે, ત્યારે તેઓ તેને વધારવાની પણ માંગ કરશે. આવી સ્થિતિમાં અનામત ક્યાંથી આપવામાં આવશે? સરળ જવાબ એ છે કે સામાન્ય શ્રેણીનું અનામત કાપીને આ જાતિઓને આપવામાં આવશે. બિહારના જાતિ સર્વેક્ષણમાં જેની વસ્તી માત્ર 15 ટકા દર્શાવવામાં આવી છે, પરંતુ હાલમાં 50 ટકા સામાન્ય અનામત છે. જોકે, તેમાં બધી જાતિઓનો સમાવેશ થાય છે.
આખા દેશમાં શું સમીકરણ છે?
એક અંદાજ મુજબ, દેશમાં અન્ય પછાત વર્ગો (OBC) ની વસ્તી લગભગ 35% છે, જ્યારે અનુસૂચિત જાતિ (SC) ની વસ્તી 16.6% છે. અનુસૂચિત જનજાતિ (ST) ની વસ્તી 8.6% અને સામાન્ય/આગળની જાતિની વસ્તી લગભગ 25% હોવાનું કહેવાય છે. જો આ વાત સાચી પડે અને આના આધારે અનામત આપવામાં આવે, તો રાજકારણનો આખો ખેલ બદલાઈ જશે.
ભાજપને શું ફાયદો?
ભાજપને ઓબીસી સમુદાયમાંથી મોટી સંખ્યામાં મત મળે છે; દેશભરમાં તેમની વસ્તી લગભગ 52% હશે. ભાજપ હવે તેમને સંપૂર્ણપણે પોતાના પક્ષમાં લાવવાનો શ્રેષ્ઠ પ્રયાસ કરશે. ભાજપ બતાવશે કે તે હિન્દુઓના હિત વિશે વિચારે છે. તે મુસ્લિમ અનામત સામે ચૂંટણી લડશે, જે કોંગ્રેસ અને અન્ય વિપક્ષી પક્ષો વારંવાર કરવાનો પ્રયાસ કરી રહ્યા છે. ભાજપ જાણતી હતી કે જાતિગત વસ્તી ગણતરી ન કરીને તે પોતાના માટે સમસ્યાઓ ઊભી કરી રહી છે. આવી સ્થિતિમાં, પીએમ મોદીએ એક મોટું પગલું ભર્યું.