નવી દિલ્હી, 18 ફેબ્રુઆરી: જમ્મુ અને કાશ્મીરને વિશેષ દરજ્જો આપતી કલમ 370 ની મોટાભાગની જોગવાઈઓ રદ કરવા અને રામ મંદિર ટ્રસ્ટની રચના કરવાના સરકારના પગલાંમાં મુખ્ય ભૂમિકા ભજવનાર કેન્દ્રીય ગૃહ મંત્રાલયના વરિષ્ઠ અધિકારી જ્ઞાનેશ કુમાર બુધવારે મુખ્ય ચૂંટણી કમિશનર (CEC) તરીકેનો કાર્યભાર સંભાળશે.
કુમાર જાન્યુઆરી 2024 માં સહકાર મંત્રાલયમાં સચિવ તરીકે નિવૃત્ત થયા અને માર્ચ 2024 માં ચૂંટણી કમિશનર તરીકે નિયુક્ત થયા. મંગળવારે સાંજે રાજીવ કુમાર નિવૃત્ત થયાના એક દિવસ પછી તેઓ 26મા સીઈસી તરીકે શપથ લેશે.
તે જ દિવસે સુખબીર સિંહ સંધુ સાથે કુમારને ચૂંટણી કમિશનર તરીકે નિયુક્ત કરવામાં આવ્યા હતા. 2024ની લોકસભા ચૂંટણી દરમિયાન બંને કમિશનનો ભાગ હતા.
ચૂંટણી પંચના સભ્યોની નિમણૂક માટેના નવા કાયદા હેઠળ આ પદ પર નિયુક્ત થનારા કુમાર પ્રથમ સીઈસી છે.
તેમનો કાર્યકાળ 26 જાન્યુઆરી, 2029 સુધી રહેશે. આના થોડા દિવસ પહેલા, ચૂંટણી પંચ આગામી લોકસભા ચૂંટણીનો સમયપત્રક જાહેર કરે તેવી શક્યતા છે.
કાયદા મુજબ, સીઈસી અને ચૂંટણી કમિશનરોએ 65 વર્ષની ઉંમર પૂર્ણ કર્યા પછી અથવા કમિશનમાં છ વર્ષની સેવા પૂર્ણ કર્યા પછી, જે પણ વહેલું હોય તે પછી નિવૃત્તિ લેવી જરૂરી છે. જ્ઞાનેશ કુમાર 27 જાન્યુઆરી, 2029 ના રોજ 65 વર્ષના થશે.
સીઈસી તરીકેના તેમના કાર્યકાળ દરમિયાન, કુમાર આ વર્ષના અંતમાં બિહાર વિધાનસભાની ચૂંટણીઓ અને 2026 માં કેરળ અને પુડુચેરી વિધાનસભાની ચૂંટણીઓનું નિરીક્ષણ કરશે.
તેવી જ રીતે, તેઓ 2026 માં યોજાનારી તમિલનાડુ અને પશ્ચિમ બંગાળમાં વિધાનસભા ચૂંટણીઓનું નિરીક્ષણ કરશે.
વિવિધ વિધાનસભા ચૂંટણીઓ ઉપરાંત, તેઓ 2027 માં રાષ્ટ્રપતિ અને ઉપરાષ્ટ્રપતિની ચૂંટણીઓનું પણ નિરીક્ષણ કરશે.
કેન્દ્રીય ગૃહ મંત્રાલયના અધિકારી તરીકે, કુમારે જમ્મુ અને કાશ્મીરને વિશેષ દરજ્જો આપતી કલમ 370 રદ કર્યા પછી લેવામાં આવેલા નિર્ણયોના અમલીકરણમાં મુખ્ય ભૂમિકા ભજવી હતી.
મંત્રાલયમાં તેમના કાર્યકાળ દરમિયાન, તેમણે સુપ્રીમ કોર્ટના ચુકાદા પછી રામ મંદિર ટ્રસ્ટની સ્થાપનામાં પણ મહત્વપૂર્ણ ભૂમિકા ભજવી હતી. કહેવાય છે કે તેઓ રામ મંદિર પર સુપ્રીમ કોર્ટની સુનાવણીનું નિયમિતપણે નિરીક્ષણ કરતા હતા.
મુખ્ય ચૂંટણી કમિશનર (CEC) નું નામ નક્કી કરતી સમિતિની બેઠક મળ્યા બાદ સોમવારે તેમની નિમણૂકની જાહેરાત કરવામાં આવી હતી.
કુમાર ૧૯૮૮ બેચના કેરળ કેડરના IAS અધિકારી છે.
કુમારે કાનપુર સ્થિત ઇન્ડિયન ઇન્સ્ટિટ્યૂટ ઓફ ટેકનોલોજી (IIT) માંથી સિવિલ એન્જિનિયરિંગમાં બી.ટેક કર્યું છે. એમ.એડ. પૂર્ણ કર્યા પછી તેમણે ICFAI ખાતે બિઝનેસ ફાઇનાન્સ અને HIID, હાર્વર્ડ યુનિવર્સિટી, યુએસએ ખાતે પર્યાવરણીય અર્થશાસ્ત્રનો અભ્યાસ કર્યો.
તેમણે કેરળ સરકારમાં એર્નાકુલમના આસિસ્ટન્ટ કલેક્ટર, અડૂરના સબ-કલેક્ટર, કેરળ રાજ્ય વિકાસ નિગમના SC/ST માટે મેનેજિંગ ડિરેક્ટર, કોચીન કોર્પોરેશનના મ્યુનિસિપલ કમિશનર અને અન્ય પદો પર પણ સેવા આપી છે.
કેરળ સરકારના સચિવ તરીકે, કુમારે નાણાકીય સંસાધનો, ફાસ્ટ-ટ્રેક પ્રોજેક્ટ્સ અને જાહેર બાંધકામ વિભાગ જેવા વિવિધ વિભાગો સંભાળ્યા.
તેમને ભારત સરકારમાં બહોળો અનુભવ છે, તેમણે સંરક્ષણ મંત્રાલયમાં સંયુક્ત સચિવ, ગૃહ મંત્રાલયમાં સંયુક્ત સચિવ અને અધિક સચિવ, સંસદીય બાબતોના મંત્રાલયમાં સચિવ અને સહકાર મંત્રાલયમાં સચિવ તરીકે કામ કર્યું છે.