Plastic chemicals and heart disease: પ્લાસ્ટિકને લવચીક બનાવતું રસાયણ, Di-2 એથિલહેક્સિલ ફેથલેટ (DEHP), એક રસાયણ જે 2018 માં હૃદય રોગથી એકલા ભારતમાં 1.03 લાખથી વધુ અને વિશ્વભરમાં 3.56 લાખ મૃત્યુનું કારણ બન્યું. લેન્સેટ ઇબાયોમેડિસિનમાં પ્રકાશિત થયેલા સંશોધનમાં આ ચોંકાવનારો ખુલાસો થયો છે.
પ્લાસ્ટિક પાઇપ, ફૂડ પેકેજિંગ, કોસ્મેટિક્સ અને તબીબી ઉપકરણોને વધુ લવચીક અને ટકાઉ બનાવવા માટે વપરાતા ફેથલેટ્સ, રસાયણો સાથે સંકળાયેલા ગંભીર આરોગ્ય જોખમો, વર્ષોથી ચર્ચામાં છે. હવે એક આંતરરાષ્ટ્રીય સંશોધને આ ચર્ચાને નક્કર પુરાવામાં ફેરવી દીધી છે, જે સ્પષ્ટ કરે છે કે આ રસાયણોના સંપર્કમાં વિશ્વભરમાં હૃદય રોગથી લાખો મૃત્યુ થઈ રહ્યા છે અને ભારત સૌથી વધુ પ્રભાવિત થયું છે.
NYU લેંગોન હેલ્થ (યુએસએ) ના નેતૃત્વ હેઠળના આ સંશોધનમાં જણાવાયું છે કે 2018 માં DEHP ના સંપર્કમાં આવવાથી 3,56,238 મૃત્યુ થયા હતા, જે 55 થી 64 વર્ષની વય જૂથમાં વૈશ્વિક હૃદય રોગ મૃત્યુદરના 13 ટકા છે. ભારતમાં સૌથી વધુ 1,03,587 મૃત્યુ નોંધાયા છે, ત્યારબાદ ચીન અને ઇન્ડોનેશિયાનો ક્રમ આવે છે. સંશોધકોએ વિશ્વભરના 200 દેશોના પર્યાવરણીય અને આરોગ્ય ડેટા, પેશાબમાં મળી આવેલા DEHP અવશેષો અને હૃદય રોગ સંબંધિત મૃત્યુદરના આધારે આ વિશ્લેષણ હાથ ધર્યું હતું. યુએસ ઇન્સ્ટિટ્યૂટ ફોર હેલ્થ મેટ્રિક્સ એન્ડ ઇવેલ્યુએશનમાંથી મેળવેલા ડેટાના આધારે, એવું તારણ કાઢવામાં આવ્યું હતું કે આ રસાયણથી સંબંધિત હૃદય રોગથી થતા મૃત્યુનો આર્થિક બોજ આશરે $510 બિલિયન હોવાનો અંદાજ છે, જે વધીને $3.74 ટ્રિલિયન થઈ શકે છે.
વૈજ્ઞાનિકોએ ચેતવણી આપી
સંશોધકોએ સ્પષ્ટતા કરી છે કે વિશ્લેષણ એ સાબિત કરવા માટે નથી કે DEHP એકલા હૃદય રોગનું કારણ બને છે. તેના બદલે, જ્યારે આ રસાયણ શરીરમાં પ્રવેશ કરે છે, સામાન્ય રીતે શ્વાસ, ખોરાક અથવા ત્વચાના સંપર્ક દ્વારા, તે હૃદય અને ધમનીઓ પર ખરાબ અસર કરે છે. એવું પણ માનવામાં આવતું હતું કે અન્ય પ્રકારના ફેથેલેટ્સ અને અન્ય વય જૂથોમાં મૃત્યુદરનો આમાં સમાવેશ કરવામાં આવ્યો નથી, તેથી વાસ્તવિક અસર વધુ વ્યાપક હોઈ શકે છે. વૈજ્ઞાનિકોએ ચેતવણી આપી છે કે પ્લાસ્ટિક ઉત્પાદનોના ઉત્પાદન અને ઉપયોગ સાથે સંકળાયેલા આ અદ્રશ્ય રસાયણો વૈશ્વિક જાહેર આરોગ્ય પર મોટી અસર કરે છે.