Vice President Election: ઉપરાષ્ટ્રપતિ જગદીપ ધનખડના રાજીનામા બાદ, ચૂંટણી પંચ એક્શન મોડમાં આવી ગયું છે. પંચે નવા ઉપરાષ્ટ્રપતિની ચૂંટણી માટે તૈયારીઓ શરૂ કરી દીધી છે. પંચે એક પ્રેસ રિલીઝમાં જણાવ્યું હતું કે ભારતના ચૂંટણી પંચે 2025 ની ઉપરાષ્ટ્રપતિ ચૂંટણી સંબંધિત તૈયારીઓ શરૂ કરી દીધી છે. તૈયારી પ્રવૃત્તિઓ પૂર્ણ થયા પછી, ઉપરાષ્ટ્રપતિ પદ માટે ચૂંટણી કાર્યક્રમ ટૂંક સમયમાં જાહેર કરવામાં આવશે. જગદીપ ધનખડે સોમવારે સ્વાસ્થ્ય કારણોસર ઉપરાષ્ટ્રપતિ પદ પરથી રાજીનામું આપ્યું હતું. મંગળવારે રાષ્ટ્રપતિ દ્રૌપદી મુર્મુએ તેમનું રાજીનામું સ્વીકાર્યું.
ચૂંટણી પંચ દ્વારા જારી કરાયેલી પ્રેસ રિલીઝમાં કહેવામાં આવ્યું છે કે ગૃહ મંત્રાલયે 22 જુલાઈ, 2025 ના રોજ એક સૂચના દ્વારા ભારતના ઉપરાષ્ટ્રપતિ જગદીપ ધનખડના રાજીનામા અંગે માહિતી આપી છે. તેમાં કહેવામાં આવ્યું છે કે ચૂંટણી પંચને કલમ 324 હેઠળ ભારતના ઉપરાષ્ટ્રપતિ પદ માટે ચૂંટણી કરાવવાનો અધિકાર છે. આ ચૂંટણી રાષ્ટ્રપતિ અને ઉપરાષ્ટ્રપતિ ચૂંટણી અધિનિયમ 1952 અને તેના હેઠળ બનાવેલા નિયમો (રાષ્ટ્રપતિ અને ઉપરાષ્ટ્રપતિ ચૂંટણી નિયમો 1974) દ્વારા હાથ ધરવામાં આવે છે.
પંચે કહ્યું કે અમે ઉપરાષ્ટ્રપતિ ચૂંટણી 2025 સંબંધિત તૈયારીઓ શરૂ કરી દીધી છે. તૈયારીઓ પૂર્ણ થયા પછી, ઉપરાષ્ટ્રપતિ પદ માટે ચૂંટણી કાર્યક્રમની જાહેરાત કરવામાં આવશે. પંચે કહ્યું કે રાજ્યસભા અને લોકસભાના ચૂંટાયેલા અને નામાંકિત સભ્યોનો સમાવેશ કરતી ચૂંટણી મંડળ માટેની તૈયારીઓ શરૂ કરી દેવામાં આવી છે. આ ઉપરાંત, રિટર્નિંગ ઓફિસર / સહાયક રિટર્નિંગ ઓફિસરની નિમણૂકને અંતિમ સ્વરૂપ આપવામાં આવી રહ્યું છે. પંચે કહ્યું કે ભૂતપૂર્વ ઉપરાષ્ટ્રપતિ ચૂંટણીઓ સંબંધિત માહિતી અને રેકોર્ડની તપાસ કરવામાં આવી રહી છે.
આગામી ઉપરાષ્ટ્રપતિની પસંદગી કેવી રીતે થશે
ઉપરાષ્ટ્રપતિની ચૂંટણીમાં, રાજ્યસભાના 233 ચૂંટાયેલા સાંસદો, રાજ્યસભામાં 12 નામાંકિત સાંસદો અને લોકસભાના 543 સાંસદો મતદાન કરી શકે છે. કુલ 788 આવા લોકો મતદાન કરી શકે છે. જોકે, જ્યારે ચૂંટણી પંચ ઉપરાષ્ટ્રપતિની ચૂંટણીની તારીખો જાહેર કરશે, ત્યારે તે લોકસભા અને રાજ્યસભામાં હાજર તમામ સભ્યોની ગણતરી કરશે. ઉપરાષ્ટ્રપતિની ચૂંટણીની પ્રક્રિયાનો ઉલ્લેખ બંધારણના અનુચ્છેદ 66 માં કરવામાં આવ્યો છે. આ ચૂંટણી પ્રમાણસર પ્રતિનિધિત્વ પદ્ધતિ દ્વારા કરવામાં આવે છે, જે લોકસભા અથવા વિધાનસભાની ચૂંટણીની મતદાન પ્રક્રિયાથી સંપૂર્ણપણે અલગ છે. ઉપરાષ્ટ્રપતિની ચૂંટણીમાં મતદાન સિંગલ ટ્રાન્સફરેબલ વોટ સિસ્ટમ દ્વારા કરવામાં આવે છે.
ઉપરાષ્ટ્રપતિની ઉમેદવારી ક્યારે સ્વીકારવામાં આવે છે?
ચૂંટણીમાં ઉભા રહેવા માટે, કોઈપણ વ્યક્તિએ ઓછામાં ઓછા 20 સંસદ સભ્યોને પ્રસ્તાવક તરીકે અને ઓછામાં ઓછા 20 સંસદ સભ્યોને સમર્થક તરીકે નોમિનેટ કરવા પડશે. ઉપરાષ્ટ્રપતિ માટે ઉમેદવાર બનવા માટે, 15,000 રૂપિયાની સિક્યોરિટી ડિપોઝિટ જમા કરાવવાની રહેશે. નામાંકન પછી, ચૂંટણી અધિકારી ઉમેદવારી પત્રોની તપાસ કરે છે અને લાયક ઉમેદવારોના નામ મતપત્રમાં સમાવવામાં આવે છે.
ઉપરાષ્ટ્રપતિની ચૂંટણી રાષ્ટ્રપતિની ચૂંટણીથી કેટલી અલગ છે?
ઉપરાષ્ટ્રપતિની ચૂંટણીમાં, સંસદના બંને ગૃહોના સભ્યો મતદાન કરે છે. આમાં રાજ્યસભાના નામાંકિત સભ્યોનો પણ સમાવેશ થાય છે. રાષ્ટ્રપતિની ચૂંટણીમાં, બધા રાજ્યોના ચૂંટાયેલા સાંસદો અને ધારાસભ્યો મતદાન કરે છે. નામાંકિત સાંસદો રાષ્ટ્રપતિની ચૂંટણીમાં મતદાન કરી શકતા નથી, પરંતુ ઉપરાષ્ટ્રપતિની ચૂંટણીમાં આવું નથી. આવા સભ્યો ઉપરાષ્ટ્રપતિની ચૂંટણીમાં પણ મતદાન કરી શકે છે.
જગદીપ ધનખડની રાજકીય સફર
જગદીપ ધનખડને જનતા દળથી રાજકીય કારકિર્દીની શરૂઆત કરી હતી. તેઓ 1989માં ઝુનઝુનુથી સાંસદ બન્યા હતા. જ્યારે તેઓ પહેલીવાર સાંસદ તરીકે ચૂંટાયા ત્યારે તેમને મોટો પુરસ્કાર મળ્યો હતો. ૧૯૮૯ થી ૧૯૯૧ સુધી વીપી સિંહ અને ચંદ્રશેખર સરકારમાં તેમને કેન્દ્રીય મંત્રી પણ બનાવવામાં આવ્યા હતા. જોકે, ૧૯૯૧ની લોકસભા ચૂંટણીમાં જનતા દળે જગદીપ ધનખરની ટિકિટ કાપી ત્યારે તેઓ પાર્ટી છોડીને કોંગ્રેસમાં જોડાયા અને ૧૯૯૩ની ચૂંટણી અજમેરના કિશનગઢથી કોંગ્રેસ પાર્ટીની ટિકિટ પર લડ્યા અને ધારાસભ્ય બન્યા. ૨૦૦૩માં, તેઓ કોંગ્રેસથી મોહભંગ થયા અને કોંગ્રેસ છોડીને ભાજપમાં જોડાયા. તત્કાલીન રાષ્ટ્રપતિ રામનાથ કોવિંદે ૩૦ જુલાઈ ૨૦૧૯ના રોજ જગદીપ ધનખરને પશ્ચિમ બંગાળના ૨૮મા રાજ્યપાલ તરીકે નિયુક્ત કર્યા. ત્યારબાદ તેઓ ઉપરાષ્ટ્રપતિ પદ માટે ચૂંટાયા ત્યાં સુધી તે પદ પર રહ્યા.