હાલમાં જ યુએસ પ્રમુખ ડોનાલ્ડ ટ્રમ્પે યુનાઈટેડ સ્ટેટ્સ એજન્સી ફોર ઈન્ટરનેશનલ ડેવલપમેન્ટ (યુએસએઆઈડી) દ્વારા ભારતને આપવામાં આવેલા 21 મિલિયન ડોલર પર સવાલ ઉઠાવ્યા છે. આ નાણાં ભારતીય ચૂંટણીઓમાં ‘મતદાર મતદાન’ વધારવા માટે આપવામાં આવ્યા હતા. તેનો ઉદ્દેશ્ય વર્તમાન સરકારને સત્તા પરથી હટાવવા સિવાય બીજું કંઈ ન હતો. તે જ સમયે, એલોન મસ્કની આગેવાની હેઠળના ડિપાર્ટમેન્ટ ઓફ ગવર્નમેન્ટ એફિશિયન્સી (DOGE)એ જણાવ્યું હતું કે USAID એ મતદાર મતદાન વધારવા માટે ચૂંટણી પંચને $21 મિલિયન આપ્યા હતા.ત્યાર બાદ આ ચર્ચા મોટાપાયે ચાલી રહી છે અને તેના અલગ અલગ પહેલું પણ બહાર આવી રહ્યા છે.અને ખાસ તો ચૂંટણીઓમાં વિદેશી ફંડીંગ અને દેશમાં પણ અનેક અલગ અલગ સ્થળોએ અને અલગ અલગ સંસ્થાઓને પણ કોઈકને કોઈ બહાને કોઈક પ્રવૃત્તિથી પ્રેરિત ફંડ આપવામાં આવે છે.
વેલ, ત્યારે આ કોઈ નવી બાબત નથી.અને ફક્ત અમેરિકા જ તેમાં સામેલ છે તેવું નથી.એક અહેવાલ મુજબ, 2019ની ચૂંટણીમાં ચીને અજાણ્યા ઉમેદવારના કાર્યકરને 1.84 લાખ યુએસ ડોલર આપ્યા હતા. સેબેસ્ટિયન વ્હાઈટમેનના પુસ્તક ‘ધ ડિજિટલ ડિવાઈડ ઈન ડેમોક્રેસી’માં કહેવામાં આવ્યું છે કે માઇક્રોસોફ્ટે તેના એક રિપોર્ટમાં ચેતવણી પણ આપી હતી કે ચીનની સરકારના સમર્થનથી ચીનની સાયબર આર્મી આગામી અમેરિકી રાષ્ટ્રપતિની ચૂંટણી, દક્ષિણ કોરિયા અને ભારતની ચૂંટણીને પ્રભાવિત કરી શકે છે. ઉત્તર કોરિયાની મદદથી ચીન અન્ય દેશોમાં પોતાની પસંદગીની સરકારો બનાવી રહ્યું છે. ચીને તાઈવાનમાં આ પ્રયોગ કરવાનો પ્રયાસ કર્યો હતો, પરંતુ તાઈવાનના લોકોએ ચીન વિરોધી રાષ્ટ્રપતિને ચૂંટ્યા છે. આ સિવાય અન્ય લોકોને પણ દરમિયાનગીરી કરવાના પ્રયાસમાં પૈસા આપવામાં આવ્યા હતા. હવે ભારતમાં લોકસભાની ચૂંટણીમાં વિદેશી હસ્તક્ષેપનો મુદ્દો સામે આવી રહ્યો છે. શું તમે જાણો છો કે USAID શું છે, ભારતીય ચૂંટણીઓમાં તેના ઉપયોગના આરોપો લગાવવામાં આવે છે? આ પૈસા કોને આપવામાં આવ્યા છે તે સમજો.
વિશ્વભરની ચૂંટણીઓમાં અમેરિકાએ સૌથી વધુ દખલગીરી કરી.
હોંગકોંગ યુનિવર્સિટીના પોલિટિક્સ એન્ડ પબ્લિક એડમિનિસ્ટ્રેશન વિભાગના આસિસ્ટન્ટ પ્રોફેસર ડોવ એચ લેવિનનું એક પુસ્તક 2020માં બહાર આવ્યું હતું, જેણે સમગ્ર વિશ્વમાં હલચલ મચાવી હતી. આ પુસ્તક હતું-બેલેટ બોક્સમાં હસ્તક્ષેપ: પક્ષપાતી ચૂંટણી દરમિયાનગીરીના કારણો અને અસરો. આ પુસ્તક 1946 થી વર્ષ 2000 સુધી વિશ્વભરની ચૂંટણીઓમાં વિદેશી હસ્તક્ષેપના અભ્યાસ પર આધારિત છે. આ અનુસાર, એવું કહેવાય છે કે છેલ્લા 54 વર્ષોમાં, અમેરિકાએ ઘણા દેશોમાં ચૂંટણી દરમિયાન સૌથી વધુ દખલગીરી કરી છે.
USAID શું છે અને તે કેવી રીતે કામ કરે છે?
યુનાઈટેડ સ્ટેટ્સ એજન્સી ફોર ઈન્ટરનેશનલ ડેવલપમેન્ટ (યુએસએઆઈડી) ની સ્થાપના 1960 ના દાયકાની શરૂઆતમાં વિશ્વભરમાં યુએસ સરકાર વતી માનવતાવાદી સહાય કાર્યક્રમોનું સંચાલન કરવા માટે કરવામાં આવી હતી. તે લગભગ 10,000 લોકોને રોજગારી આપે છે, જેમાંથી બે તૃતીયાંશ વિદેશમાં કામ કરે છે. તે 60 થી વધુ દેશોમાં પાયા ધરાવે છે અને ડઝનેક વધુ દેશોમાં કાર્ય કરે છે. તેના દ્વારા હાથ ધરવામાં આવતી પ્રવૃત્તિઓનો વ્યાપ ઘણો મોટો છે. જેમ કે તે ફક્ત તે દેશોમાં ખોરાક પૂરો પાડે છે, પરંતુ તે દેશોમાં દુષ્કાળને પણ ઓળખે છે જ્યાં લોકો ભૂખથી મરી રહ્યા છે. USAID ના મોટાભાગનું બજેટ આરોગ્ય કાર્યક્રમો પર ખર્ચવામાં આવે છે.
વિશ્વની દરેક 9મી ચૂંટણીમાં અમેરિકા-રશિયાએ હસ્તક્ષેપ કર્યો
લેવિને તેમના પુસ્તક મેડલિંગ ઇન ધ બેલેટ બોક્સઃ ધ કોઝ એન્ડ ઇફેક્ટ્સ ઓફ પાર્ટીઝન ઇલેક્ટોરલ ઇન્ટરફરન્સમાં 1946 થી 2000 સુધીની 938 ચૂંટણીઓની તપાસ કરી હતી. તેમાંથી અમેરિકાએ 81 ચૂંટણીમાં હસ્તક્ષેપ કર્યો હતો જ્યારે રશિયાએ 36 ચૂંટણીમાં દખલગીરી કરી હતી. જો બંનેના આંકડાઓને જોડીએ તો અમેરિકા અને રશિયાએ 938માંથી 117 ચૂંટણીમાં હસ્તક્ષેપ કર્યો હતો. એટલે કે, આ બંને દેશો દર 9માંથી 1 ચૂંટણીમાં હસ્તક્ષેપ કરી રહ્યા છે. આ અભ્યાસ 148 દેશોમાં લગભગ 1 લાખ લોકો પર કરવામાં આવ્યો હતો.
ચીન અને રશિયા સરકાર બદલવા માટે જુઠ્ઠાણાનો આશરો લે છે
જર્મન રાજકીય વૈજ્ઞાનિક અને એલાયન્સ 90 ધ ગ્રીન્સ પાર્ટીના સભ્ય અન્ના લુહરમેન દ્વારા 2019 માં એક અભ્યાસ બહાર આવ્યો હતો. આ અભ્યાસ વેરાઇટીઝ ઓફ ડેમોક્રેસી ઇન્સ્ટિટ્યૂટ, સ્વીડનમાં પ્રકાશિત થયો હતો. તે કહે છે કે 2019 માં, દરેક દેશે કહ્યું છે કે મુખ્ય રાજકીય મુદ્દાઓ પર સૌથી વધુ જુઠ્ઠું બોલવામાં આવ્યું હતું. ચીન અને રશિયા જૂઠ ફેલાવવામાં સૌથી વધુ નિષ્ણાત છે. ચીને તાઈવાનમાં એવું જ કર્યું અને રશિયાએ લાતવિયાની ચૂંટણીમાં પણ એવું જ કર્યું. બહેરીન, કતાર અને હંગેરી, ત્રિનિદાદ અને ટોબેગો, સ્વિત્ઝર્લેન્ડ અને ઉરુગ્વે જેવા દેશોમાં ખોટી અફવાઓના આધારે ચૂંટણીઓને પ્રભાવિત કરવામાં આવી હતી.
ચૂંટણીમાં દખલ કરવાની આ રીતો જાણીને તમને આશ્ચર્ય થશે
2012માં એક અભ્યાસ બહાર આવ્યો હતો, જેમાં અન્ય દેશોની ચૂંટણીમાં હસ્તક્ષેપને બે શ્રેણીમાં વહેંચવામાં આવ્યો હતો. પક્ષપાતી હસ્તક્ષેપ અને પ્રક્રિયા દરમિયાનગીરી. આ સિદ્ધાંત કોર્સ્ટાન્ઝ અને મેરીઆનોવ દ્વારા આપવામાં આવ્યો હતો. પક્ષપાતી હસ્તક્ષેપ થિયરી અનુસાર, વિદેશી શક્તિઓ દેશમાં હસ્તક્ષેપ કરે છે અને તે દેશમાં એક પક્ષને સમર્થન આપે છે અને તેને ચૂંટણી જીતવામાં મદદ કરે છે. તે જ સમયે, હસ્તક્ષેપ સિદ્ધાંતની પ્રક્રિયા હેઠળ, વિદેશી શક્તિઓ લોકશાહી નિયમોને સમર્થન આપે છે, પછી ભલે તે કોણ જીતે.
રશિયન ગુપ્તચર એજન્ટોએ ફેસબુકની મદદ લીધી
2018 માં, યુએસ સેનેટે એક અહેવાલ બહાર પાડ્યો હતો, જેમાં કહેવામાં આવ્યું હતું કે રશિયન ગુપ્તચર એજન્ટોએ 2016 માં ડોનાલ્ડ ટ્રમ્પને જીતવા માટે ચૂંટણીને પ્રભાવિત કરવા ફેસબુક જાહેરાતોનો ઉપયોગ કર્યો હતો. રશિયાના ગુપ્તચર એજન્ટોને વિશ્વમાં વિરોધીઓને મારવામાં નિષ્ણાત માનવામાં આવે છે એટલું જ નહીં, તેમણે વિરોધી દેશોની ચૂંટણીઓને પ્રભાવિત કરવામાં પણ મહત્વની ભૂમિકા ભજવી છે. ‘મેડલિંગ ઈન ધ બેલેટ બોક્સઃ ધ કોઝ એન્ડ ઈફેક્ટ્સ ઓફ પાર્ટીઝન ઈલેક્ટોરલ ઈન્ટરફેન્સ’ અનુસાર, યુએસ પ્રમુખ જો બિડેને TikTok પર પ્રતિબંધ મૂકવા અથવા તેને વેચવા માટે દબાણ કરવાના બિલ પર હસ્તાક્ષર કર્યા હતા. યુએસ કોંગ્રેસનું માનવું હતું કે ચીનની સત્તાધારી કોમ્યુનિસ્ટ પાર્ટીએ અમેરિકી રાષ્ટ્રપતિની ચૂંટણી અને મતદારોને પ્રભાવિત કર્યા છે.
કેનેડાએ ભારત પર લગાવ્યા આરોપ, તપાસમાં ચીનના પુરાવા મળ્યા.
કેનેડાએ તેની ચૂંટણીમાં વિદેશી હસ્તક્ષેપના મુદ્દે પણ તપાસ હાથ ધરી હતી, જેમાં એવું કહેવામાં આવ્યું હતું કે રશિયા, ચીન, ઈરાન અને પાકિસ્તાન જેવા દેશોએ ચૂંટણીને પ્રભાવિત કરવાનો પ્રયાસ કર્યો હતો. કેનેડાએ પણ ભારત પર આ આરોપો લગાવ્યા હતા, પરંતુ તપાસમાં કોઈ પુરાવા મળ્યા નથી. તે જ સમયે, ચૂંટણીમાં ચીનની દખલગીરીના પૂરતા પુરાવા મળ્યા હતા. બ્રિટને પણ આવી જ તપાસ હાથ ધરી હતી.
બાંગ્લાદેશ, નેપાળ અને શ્રીલંકામાં ભારત પર દખલગીરીનો આરોપ
એવું નથી કે માત્ર અમેરિકા, રશિયા કે ચીન પર ચૂંટણીમાં દખલગીરીનો આરોપ લાગ્યો છે. ભારત પર માલદીવ, બાંગ્લાદેશ, શ્રીલંકા અને નેપાળની ચૂંટણીમાં દખલ કરવાનો આરોપ પણ લાગ્યો છે. જો કે, આ આરોપો ક્યારેય સાબિત થયા ન હતા. આ આરોપો શ્રીલંકામાં ભારત વિરોધી નેતાઓ રાજપક્ષે, માલદીવમાં અબ્દુલ્લા યામીન અને બાંગ્લાદેશમાં ખાલિદા ઝિયાએ લગાવ્યા છે. યુરોપિયન યુનિયને યુરોપિયન સંસદની ચૂંટણીમાં વિદેશી હસ્તક્ષેપની શક્યતા અંગે ગયા જૂનમાં અહેવાલ પણ વ્યક્ત કર્યો હતો.
જ્યારે રશિયાએ જર્મન નેતાને ચૂંટણીમાં મદદ કરી હતી
અમેરિકા અને રશિયા જેવી મહાસત્તાઓ પર શીત યુદ્ધના સમયથી ચૂંટણીમાં હસ્તક્ષેપ કરવાનો આરોપ છે. દક્ષિણ અમેરિકાના દેશોમાં અમેરિકા અને યુરોપના દેશોમાં રશિયા પોતાની પસંદગીની સરકારો બનાવી રહ્યું છે. રશિયાએ પશ્ચિમ જર્મન નેતાને 1972માં વિશ્વાસ મત મેળવવામાં પણ મદદ કરી હતી.
ચીને AI સાથે ભારતની ચૂંટણીમાં હસ્તક્ષેપ કર્યો હતો.
ગયા વર્ષે મે મહિનામાં લોકસભા ચૂંટણીના પ્રચાર દરમિયાન વડા પ્રધાન નરેન્દ્ર મોદીએ કહ્યું હતું કે વિદેશી શક્તિઓ ભારતની સામાન્ય ચૂંટણીઓને પ્રભાવિત કરવાનો પ્રયાસ કરી રહી છે પરંતુ તેઓ તેમાં સફળ થશે નહીં. પીએમ મોદીએ એક ન્યૂઝ ચેનલને આપેલા ઈન્ટરવ્યુમાં આ દાવો કર્યો હતો. આના થોડા દિવસો પહેલા માઇક્રોસોફ્ટે કહ્યું હતું કે ચીન આર્ટિફિશિયલ ઇન્ટેલિજન્સ દ્વારા ભારતની ચૂંટણીમાં દખલ કરવાનો પ્રયાસ કરી રહ્યું છે.
કોંગ્રેસ અને ભાજપે તપાસની માંગ કરી હતી
ભારતીય ચૂંટણીઓમાં મતદાન વધારવા માટે USAIDનો ઉપયોગ કર્યા બાદ અને વર્તમાન સરકારમાં પરિવર્તનના સમાચાર સામે આવ્યા બાદ દેશમાં ભાજપ અને કોંગ્રેસ વચ્ચે ખળભળાટ મચી ગયો છે. જ્યાં ભાજપે આ મામલે તપાસની માંગ કરી છે. દરમિયાન ભૂતપૂર્વ મુખ્ય ચૂંટણી કમિશનર એસ.વાય. કુરેશીએ સ્પષ્ટતા કરી હતી કે ચૂંટણી પંચનો USAID સાથે કરાર હતો, પરંતુ તેમાં કોઈ નાણાકીય સહાયનો સમાવેશ થતો નથી. ભાજપના સાંસદ મહેશ જેઠમલાણીએ તેને ભારતીય ચૂંટણીમાં વિદેશી હસ્તક્ષેપ ગણાવ્યો હતો. તેમણે કહ્યું કે, મતદારોને મત આપવા અને શાસન પરિવર્તનને પ્રભાવિત કરવા માટે તે ઉપનામ છે. વીણા રેડ્ડીને 2021માં USAIDના ભારતીય મિશનના વડા તરીકે ભારત મોકલવામાં આવી હતી. તપાસ એજન્સીઓ તેને પૂછી શકે છે કે આ પૈસા કોને આપવામાં આવ્યા હતા, તે લોકસભા ચૂંટણી 2024 પછી અમેરિકા પરત આવી હતી. સંભવતઃ તેમનું મતદાર મતદાન મિશન પૂર્ણ થયું હતું. સાથે જ કોંગ્રેસે પણ આ મામલે તપાસની માંગ કરી છે.