Should leaders retire at 75 : 2014 માં નરેન્દ્ર મોદીના નેતૃત્વમાં કેન્દ્રમાં ભાજપની સરકાર બની ત્યારથી, પાર્ટીએ એક અઘોષિત પરંપરા વિકસાવી છે. પરંપરા એવી છે કે તેના નેતાઓ 75 વર્ષના થયા પછી નિવૃત્ત થાય છે. પાર્ટીના ઘણા ભૂતપૂર્વ સાંસદો અને રાજ્યપાલોને ન તો ટિકિટ મળી હતી અને ન તો આ કારણોસર તેમનો કાર્યકાળ લંબાવવામાં આવ્યો હતો. ભાજપના વૈચારિક સંગઠન, RSS ના વડા મોહન ભાગવતે નાગપુરમાં આ વિચાર હેઠળ એક ટિપ્પણી કરી છે, જેને PM મોદીની નિવૃત્તિ સાથે જોડી દેવામાં આવી રહી છે. ભાગવતે કહ્યું છે કે ’75 વર્ષ એટલે ઉંમર’. આકસ્મિક રીતે, વડા પ્રધાન નરેન્દ્ર મોદી પણ આ વર્ષે 17 સપ્ટેમ્બરે 75 વર્ષના થવાના છે.
RSS વડા મોહન ભાગવતે શું કહ્યું
રાષ્ટ્રીય સ્વયંસેવક સંઘ (RSS) ના વડા મોહન ભાગવતે સૂચન કર્યું છે કે નેતાઓએ 75 વર્ષ પૂર્ણ કર્યા પછી નિવૃત્તિ લેવી જોઈએ. આકસ્મિક રીતે, ભાગવત પોતે પણ આ વર્ષે 75 વર્ષના થવાના છે. 9 જુલાઈના રોજ, તેમણે નાગપુરમાં આરએસએસના વિચારધારક સ્વર્ગસ્થ મોરોપંત પિંગલેને સમર્પિત પુસ્તકના વિમોચન પ્રસંગે કહ્યું હતું કે “જ્યારે તમે 75 વર્ષના થાઓ છો, ત્યારે તેનો અર્થ એ છે કે તમારે થોભવું જોઈએ અને બીજાઓને રસ્તો આપવો જોઈએ.” પિંગલેએ એક વખત કહ્યું હતું કે, “જો તમે 75 વર્ષના થયા પછી શાલથી સન્માનિત થાઓ છો, તો તેનો અર્થ એ છે કે તમારે થોભવું જોઈએ, તમે વૃદ્ધ છો; બાજુ પર હટી જાઓ અને બીજાઓને આગળ આવવા દો.તમને ગમશે
“હમ તો ફકીર આદમી હૈં ઝોલા લેકે ચલ પડેંગે”
મોદી સરકારના નોટબંધીના નિર્ણયના લગભગ એક મહિના પછી આ વાત છે. તે સમયે, દેશમાં વિપક્ષી છાવણીએ પીએમ મોદી સામે મોરચો ખોલ્યો હતો. નોટબંધીને કારણે ગરીબોને પડી રહેલી મુશ્કેલીઓનો અંગે ટીકા ટિપ્પણીઓ વ્યક્ત કરવામાં આવી રહી હતી. દરમિયાન, ૩ ડિસેમ્બર, ૨૦૧૬ ના રોજ, વડા પ્રધાન નરેન્દ્ર મોદી ‘પરિવર્તન રેલી’ ને સંબોધવા માટે યુપીના મુરાદાબાદ પહોંચ્યા. રાજ્ય ૨૦૧૭ ની યુપી વિધાનસભા ચૂંટણી માટે તૈયારી કરી રહ્યું હતું. નોટબંધીને ભ્રષ્ટાચાર વિરુદ્ધ ઝુંબેશ ગણાવતા, પીએમ મોદીએ તેમના વિરોધીઓ પર નિશાન સાધતા કહ્યું, “હમ તો ફકીર આદમી હૈં ઝોલા લેકે ચલ પડેંગે જી”. વાસ્તવમાં, તેઓ કહી રહ્યા હતા કે તેઓ રાષ્ટ્રની સેવા કરી રહ્યા છે અને આ માટે તેઓ કોઈપણ પરિણામ ભોગવવા તૈયાર છે, પરંતુ તેઓ ભ્રષ્ટોને છોડવાના નથી.
‘આ આંગળી ચીંધવાનું આરએસએસનું કામ છે’
આવા સમયે, મોહન ભાગવત કોની તરફ ઈશારો કરી રહ્યા છે તે રાજકીય જિજ્ઞાસાનો વિષય બની ગયો છે. ત્યારે સંઘના વડાની ટિપ્પણી અંગે સંઘમાંથી ભાજપમાં જોડાયેલા એક વરિષ્ઠ આરએસએસ વિચારક અને પાર્ટીના એક વરિષ્ઠ અધિકારી સાથે કેટલાક અખબારોએ ખાસ વાત કરી અને તેનો અર્થ સમજવાનો પ્રયાસ કર્યો. આરએસએસ વિચારકે, નામ ન આપવાની વિનંતી કરતાં કહ્યું, “આ આંગળી ચીંધવાનું સંઘનું કામ છે. રાષ્ટ્રીય સ્વયંસેવક સંઘ સમયાંતરે આ જવાબદારી નિભાવતું રહે છે.” મતલબ કે, ક્યાંક સરસંઘચાલક પોતાના અને પીએમ મોદી બંને માટે આ સંકેત આપી શકે છે.
‘યોગ્ય સમય ક્યારે આવશે તે મોદી પોતે નક્કી કરશે’
પરંતુ, જ્યારેસંઘમાંથી ભાજપમાં જોડાયેલા એક વરિષ્ઠ પક્ષ અધિકારીને આ જ પ્રશ્ન પૂછ્યો, ત્યારે તેમણે પણ નામ ન આપવાની શરતે પહેલા કહ્યું કે “મોહન ભાગવતજીએ કહ્યું છે કે સનાતન સંસ્કૃતિ શું છે.” પરંતુ, જ્યારે પૂછપરછ કરવામાં આવી, ત્યારે તેમણે કહ્યું કે “નરેન્દ્ર મોદી મોહન ભાગવત જેટલા જ સાચા સ્વયંસેવક છે. હા, ભાગવત હાલમાં સરસંઘચાલક છે અને જો મોદીજી તેમના શબ્દોને આદેશ માને છે, તો તેઓ આમ કરી શકે છે. પરંતુ, પીએમ મોદી પોતે સક્ષમ છે અને જો તેમને લાગે છે કે આવું કરવાનો યોગ્ય સમય આવી ગયો છે, તો તેઓ પોતે આમ કરવા સક્ષમ છે અને તેમને આ માટે ભાગવતની સલાહની જરૂર નથી.”
“મોહન ભાગવતજીની 75 વર્ષની ઉંમરે નેતાઓની નિવૃત્તિ અંગેની ટિપ્પણી અને તેની સંભવિત અસરો અંગે હવે ફરી એકવાર ચર્ચાઓ શરુ થઇ ચુકી છે.કેમ કે, મોદીજી હવે આ ઉંમરમાં પ્રવેશી રહ્યા છે.અને આમ જોવા જાવ તો રાજનીતિ માટે આ એક સારી પરંપરા છે કે પછી રાજકીય પરિદ્રશ્ય પર તેની નકારાત્મક અસર પડી શકે છે? તે તો સંભાવનાઓ અને સમયનો તકાજો છે.