મુંબઈ, 19 ફેબ્રુઆરી: ચાલુ નાણાકીય વર્ષના બીજા ભાગમાં દેશમાં આર્થિક પ્રવૃત્તિઓમાં વૃદ્ધિના સંકેતો છે અને તે આગળ પણ ચાલુ રહેવાની અપેક્ષા છે. વાહન વેચાણ, હવાઈ ટ્રાફિક, સ્ટીલ વપરાશ અને GST ઈ-વે બિલ જેવા ડેટા આ વાતની પુષ્ટિ કરી રહ્યા છે. બુધવારે રિઝર્વ બેંક ઓફ ઈન્ડિયા (RBI) દ્વારા જારી કરાયેલા બુલેટિનમાં આ વાત કહેવામાં આવી છે.
RBIના ફેબ્રુઆરી બુલેટિનમાં પ્રકાશિત ‘સ્ટેટ ઓફ ધ ઇકોનોમી’ વિષય પરના એક લેખમાં એમ પણ કહેવામાં આવ્યું છે કે યુએસ અર્થતંત્ર અને વેપાર નીતિમાં મજબૂતાઈને કારણે ડોલર મજબૂત થઈ રહ્યો છે. આનાથી ઉભરતા અર્થતંત્રોમાંથી મૂડીનો પ્રવાહ વધી શકે છે અને બાહ્ય મોરચે પરિસ્થિતિ નાજુક બની શકે છે.
તેમાં કહેવામાં આવ્યું છે કે આ બધા વચ્ચે, આર્થિક પ્રવૃત્તિની ગતિ અકબંધ રહેવાની અપેક્ષા છે. કૃષિ ક્ષેત્રના મજબૂત પ્રદર્શનથી ગ્રામીણ માંગમાં વધુ વધારો થવાની અપેક્ષા છે. નાણાકીય વર્ષ 2025-26 ના કેન્દ્રીય બજેટમાં જાહેર કરાયેલ આવકવેરા રાહત વચ્ચે ઘટી રહેલા ફુગાવા સાથે નિકાલજોગ આવકમાં વધારો થવાને કારણે શહેરી માંગમાં પણ સુધારો થવાની અપેક્ષા છે.
લેખમાં કહેવામાં આવ્યું છે કે, “…ચાલુ નાણાકીય વર્ષ 2024-25 ના બીજા છ મહિનાના ઉચ્ચ આવર્તન સૂચકાંકો (વાહનોનું વેચાણ, હવાઈ ટ્રાફિક, સ્ટીલનો વપરાશ, વગેરે) અર્ધ-વાર્ષિક ધોરણે આર્થિક પ્રવૃત્તિમાં વધારો તરફ ઈશારો કરી રહ્યા છે અને તે આગળ પણ ચાલુ રહેવાની શક્યતા છે.”
‘ડાયનેમિક ફેક્ટર મોડેલ’નો ઉપયોગ કરીને આર્થિક પ્રવૃત્તિના 27 ઉચ્ચ-આવર્તન સૂચકાંકોમાંથી સામાન્ય વલણ કાઢીને આર્થિક પ્રવૃત્તિ સૂચકાંક (EAI) બનાવવામાં આવે છે.
તેમાં એમ પણ કહેવામાં આવ્યું છે કે ઝડપથી વિકસતા રાજકીય અને તકનીકી પરિદૃશ્ય વચ્ચે વિવિધ દેશોમાં વિવિધ દૃષ્ટિકોણ સાથે વૈશ્વિક અર્થતંત્ર સ્થિર પરંતુ મધ્યમ ગતિએ વિકાસ પામી રહ્યું છે.
લેખમાં જણાવાયું છે કે ફુગાવામાં ઘટાડો કરવાની ધીમી ગતિ અને ટેરિફ દરો પર સંભવિત અસરને કારણે નાણાકીય બજારમાં ચિંતાની સ્થિતિ છે. ઉભરતા બજાર અર્થતંત્રોમાં વિદેશી પોર્ટફોલિયો રોકાણકારો (FPIs) ના વેચાણ દબાણ અને મજબૂત યુએસ ડોલરને કારણે ચલણના વિનિમય દરમાં ઘટાડો જોવા મળી રહ્યો છે.
આ મુજબ, “વૃદ્ધિના ચાર એન્જિન… કૃષિ, MSME, રોકાણ અને નિકાસ… ને પ્રોત્સાહન આપવા માટે બજેટમાં લેવામાં આવેલા પગલાં ભારતીય અર્થતંત્રની મધ્યમ ગાળાની વૃદ્ધિની સંભાવનાઓને વેગ આપશે તેવી અપેક્ષા છે.”
“કેન્દ્રીય બજેટે રાજકોષીય એકત્રીકરણ અને વૃદ્ધિ લક્ષ્યો વચ્ચે સમજદારીપૂર્વક સંતુલન સાધ્યું છે,” લેખમાં કહેવામાં આવ્યું છે. એક તરફ મૂડી ખર્ચ પર ભાર મૂકવામાં આવી રહ્યો છે, તો બીજી તરફ વપરાશને પ્રોત્સાહન આપતી વખતે દેવું ઘટાડવાની બ્લુપ્રિન્ટ પણ છે.
આ ઉપરાંત, 7 ફેબ્રુઆરી, 2025 ના રોજ મોનેટરી પોલિસી કમિટી (MPC) ની બેઠકમાં રેપો રેટમાં ઘટાડાથી પણ સ્થાનિક માંગમાં વધારો થવાની ધારણા છે.
કેન્દ્રીય બેંકે સ્પષ્ટપણે જણાવ્યું છે કે લેખમાં વ્યક્ત કરાયેલા વિચારો લેખકોના છે અને ભારતીય રિઝર્વ બેંકના વિચારોનું પ્રતિનિધિત્વ કરતા નથી.