Kafala System Ends: સાઉદી અરેબિયાએ ૫૦ વર્ષ જૂની કફાલા સિસ્ટમને સત્તાવાર રીતે નાબૂદ કરી દીધી છે. આ એક શ્રમ પ્રાયોજક માળખું હતું જે વિદેશી કામદારોના રહેવા અને રોજગારના અધિકારોને એક જ કંપની અથવા નોકરીદાતા સાથે જોડતું હતું. અહેવાલ મુજબ, આ ફેરફારની જાહેરાત જૂન ૨૦૨૫ માં કરવામાં આવી હતી, પરંતુ હવે તેને સત્તાવાર રીતે નાબૂદ કરવામાં આવી છે. કફાલા સિસ્ટમ નાબૂદ કરવાથી ૧.૩ કરોડથી વધુ વિદેશી કામદારોને મુક્તિ મળી છે, જેમાં ભારતના લાખો લોકોનો સમાવેશ થાય છે.
કફાલા સિસ્ટમ શું હતી?
કફાલા સિસ્ટમ, જેને અરબીમાં ‘સ્પોન્સરશિપ’ તરીકે ઓળખવામાં આવે છે, તે એક આધુનિક સ્પોન્સરશિપ માર્ગ હતો જે ૧૯૫૦ ના દાયકાથી ગલ્ફ દેશોમાં ઉપયોગમાં લેવાય છે. કફાલા સિસ્ટમ સાઉદી અરેબિયા, કતાર, કુવૈત અને જોર્ડન જેવા દેશોમાં સામાન્ય છે. આ સિસ્ટમ હેઠળ, વિદેશી કામદારોની કાનૂની સ્થિતિ સીધી તેમની કંપની (કફીલ) સાથે જોડાયેલી હતી. આનાથી કંપનીને કામદારો કરતાં વધુ શક્તિ મળી. કફાલા સિસ્ટમ દ્વારા બંધાયેલા કામદારો કંપનીની પરવાનગી વિના નોકરી બદલી શકતા ન હતા, ન તો દેશ છોડી શકતા હતા, ન તો તેઓ કાનૂની સહાય મેળવી શકતા હતા. આના કારણે કામદારોનું વ્યાપક શોષણ થયું.
કફાલા સિસ્ટમ શા માટે શરૂ કરવામાં આવી હતી?
આ સિસ્ટમ વિદેશી કામદારની કાનૂની અને વહીવટી જવાબદારીઓ (વિઝા અને રહેઠાણની સ્થિતિ સહિત) સીધી કંપની અથવા વ્યક્તિ જ્યાં તેઓ કામ કરતા હતા ત્યાં ટ્રાન્સફર કરવા માટે બનાવવામાં આવી હતી. સરળ શબ્દોમાં કહીએ તો, કામદારની જવાબદારી કફીલ પર રહેતી હતી. કફાલા સિસ્ટમે રાજ્યના અમલદારશાહીને દબાણથી મુક્ત કરી, કારણ કે કફીલ વ્યક્તિગત રીતે તમામ કામ સંભાળતો હતો. સમય જતાં, આ સિસ્ટમની ટીકા કામદારોના માનવ અધિકારોનું ઉલ્લંઘન કરવા અને ક્યારેક તેમને ગુલામો જેવું જીવન જીવવા માટે મજબૂર કરવા બદલ થવા લાગી.
કયા ફેરફારો કરવામાં આવ્યા છે?
સાઉદી અરેબિયાના તાજેતરના શ્રમ સુધારાઓએ કફાલા સિસ્ટમને કોન્ટ્રાક્ટ રોજગાર મોડેલથી બદલી નાખી છે. સાઉદી પ્રેસ એજન્સી (SPA) અનુસાર, નવી સિસ્ટમ વિદેશી કામદારોને તેમના વર્તમાન એમ્પ્લોયર અથવા કફીલ (નોકરીદાતા) ની પરવાનગી વિના નવી કંપનીમાં જોડાવાની મંજૂરી આપશે. કામદારો હવે એક્ઝિટ વિઝા વિના દેશ છોડી શકશે અને તેમને અગાઉ ઉપલબ્ધ ન હોય તેવા કાનૂની રક્ષણનો લાભ લેવાની મંજૂરી આપવામાં આવશે. સાઉદી અરેબિયા વિઝન 2030 હેઠળ દેશમાં સુધારો કરી રહ્યું છે, અને કફાલા સિસ્ટમ નાબૂદ કરવી આ પહેલનો એક ભાગ છે.
કફાલા સિસ્ટમ હેઠળ કેટલા કામદારો છે?
સાઉદી અરેબિયામાં 13.4 મિલિયનથી વધુ વિદેશી કામદારો કફાલા સિસ્ટમ હેઠળ કામ કરી રહ્યા છે, જે દેશની વસ્તીના 42% પ્રતિનિધિત્વ કરે છે. વિદેશી કામદારોનો સૌથી મોટો જૂથ બાંગ્લાદેશ અને ભારતના છે, ત્યારબાદ પાકિસ્તાન, નેપાળ, શ્રીલંકા અને ફિલિપાઇન્સ જેવા દેશોના કામદારો આવે છે. સાઉદી અરેબિયા 4 મિલિયનથી વધુ ઘરેલુ કામદારોને રોજગારી આપે છે. મોટાભાગના વિદેશી કામદારો બાંધકામ, ઘરેલું કામ, આતિથ્ય અને કૃષિ જેવા ક્ષેત્રોમાં કફલા સિસ્ટમ હેઠળ કાર્યરત છે. આ સમયગાળા દરમિયાન તેઓ નોંધપાત્ર મુશ્કેલીઓનો સામનો કરે છે.
કફાલા સિસ્ટમ નાબૂદ થવાની શું અસર થશે?
સાઉદી અરેબિયા દ્વારા કફાલા સિસ્ટમ નાબૂદ કરવાથી આશરે 13 મિલિયન વિદેશી કામદારોના કાર્યકારી જીવનમાં પરિવર્તન આવશે. તેઓ હવે નવી કંપનીઓમાં નોકરીઓ કરી શકશે, એક્ઝિટ વિઝા વિના દેશ છોડી શકશે અને તેમના કાનૂની અધિકારોનો ઉપયોગ કરી શકશે. આ ફેરફારથી શોષણ ઘટશે, કામ કરવાની પરિસ્થિતિઓમાં સુધારો થશે અને કામદારોને વધુ સ્વતંત્રતા અને સન્માન મળશે તેવી અપેક્ષા છે. વિદેશી કામદારોને શરતો પર વધુ વાટાઘાટો કરવાનો અધિકાર આપીને, આ સુધારો આર્થિક ભાગીદારીને મજબૂત બનાવશે.