Fake medicines in India: તમે જોયું હશે કે તમારા પરિવારમાં કોઈને ખૂબ જ તાવ આવ્યો છે, તમે દવા પણ આપી હશે. પરંતુ તાવ જે ઝડપે ઓછો થવો જોઈએ તે રીતે ઓછો થયો નથી. શક્ય છે કે ઘણી વખત ઘણા લોકો નિયમિતપણે બ્લડ પ્રેશર અથવા ડાયાબિટીસની દવાઓ લે છે, તેમ છતાં, તપાસમાં જાણવા મળે છે કે બ્લડ પ્રેશર વધારે છે. ડાયાબિટીસ ઓછો થયો નથી. તમને લાગશે કે ડૉક્ટરે ખોટી દવાઓ લખી આપી છે. પરંતુ આવું નથી. આનું વાસ્તવિક કારણ નકલી દવાઓ પણ હોઈ શકે છે.
દેશમાં એક સિન્ડિકેટ કાર્યરત છે જે નકલી દવાઓથી લોકોના સ્વાસ્થ્ય સાથે ચેડાં કરી રહ્યું છે. તે પૈસા લૂંટી રહ્યું છે અને લોકોને બીમાર પણ કરી રહ્યું છે. આ સિન્ડિકેટ અખિલ ભારતીય સ્તરે કામ કરી રહ્યું છે.
છેલ્લા કેટલાક મહિનાઓથી, હકીકતમાં ગુજરાતમાં પણ ઘણી જાણીતી દવા કંપનીઓના નામે નકલી દવાઓ વેચાઈ રહી છે. પરંતુ આવો જ એક કેસ આગ્રાનો બહાર આવ્યો.જેમાં મહિનાથી આ અંગે તપાસ ચાલી રહી હતી. એવું જાણવા મળ્યું હતું કે દવાઓનો એક જથ્થો ચેન્નાઈથી આગ્રા પહોંચી રહ્યો હતો. STF અને તબીબી વિભાગની ટીમે તેનું પાલન કર્યું. જ્યારે દવાઓ પહોંચાડવામાં આવી હતી તે વાહનના ડ્રાઇવરની પૂછપરછ કરવામાં આવી ત્યારે તેણે જણાવ્યું કે દવાઓ ક્યાં રાખવામાં આવી છે. STF અને તબીબી વિભાગના અધિકારીઓએ પહેલા રેકી કરી. થોડા દિવસો માટે તે જ દુકાનમાંથી દવાઓ ખરીદી અને પછી દરોડા પાડીને વેરહાઉસ સીલ કર્યું.ગુજરાતમાં તો આવું ફ્રીક્વન્ટલી બને છે.
જ્યારે કાર્યવાહી કરવામાં આવી, ત્યારે દવાના વેપારી હિમાંશુ અગ્રવાલે STFને લાંચ આપીને ચૂપ કરવાનો પ્રયાસ કર્યો. હિમાંશુ તપાસ ટીમને લાંચ આપવા માટે એટલા પૈસા લાવ્યો હતો કે તેને ગણવા માટે મશીનો મંગાવવા પડ્યા. જોકે, STFએ તેની ધરપકડ કરી. પછી પૂછપરછ શરૂ થઈ. હિમાંશુ અગ્રવાલે ત્યારે જે કહ્યું… તે ખૂબ જ ચિંતાજનક છે.
પુડુચેરીમાં નકલી દવાની ફેક્ટરી
હિમાંશુએ પૂછપરછ દરમિયાન જે કહ્યું તે મુજબ, પુડુચેરીમાં મોટી સંખ્યામાં દવા ફેક્ટરીઓ છે જે નકલી દવાઓ બનાવે છે. ત્યાંથી નકલી દવાઓ ચેન્નાઈ મોકલવામાં આવે છે. ચેન્નાઈથી ટ્રેન દ્વારા આગ્રામાં દવાઓ સપ્લાય કરવામાં આવે છે. પછી આગ્રાથી તે દવાઓ લખનૌ, દિલ્હી, હરિયાણા, બિહાર સહિત 12 રાજ્યોમાં મોકલવામાં આવે છે. એટલું જ નહીં, આ નકલી દવાઓ નેપાળ અને બાંગ્લાદેશમાં પણ આડેધડ સપ્લાય કરવામાં આવે છે.
દવાના નામે ઝેર વેચનારાઓનું નેટવર્ક કેટલું મોટું છે. તેઓ કેટલી માત્રામાં નકલી દવાઓ સપ્લાય કરે છે, તે હિમાંશુ અગ્રવાલની બે મેડિકલ દુકાનો અને વેરહાઉસ સીલ કરવામાં આવ્યા છે તે પરથી સમજો.
તેનું ટર્નઓવર 800 કરોડ રૂપિયા છે. હિમાંશુ અગ્રવાલની મા મેડિકોનું ટર્નઓવર 450 કરોડ રૂપિયા છે જ્યારે બંસલ મેડિકોનું વાર્ષિક ટર્નઓવર 350 કરોડ રૂપિયા છે. આ હિમાંશુ અગ્રવાલની 15 વર્ષ પહેલા મુબારક મહેલમાં એક નાની દુકાન હતી. પરંતુ હવે મુબારક મહેલમાં જ તેની મોટી દુકાન છે. મોતી કટરામાં ઘણા ગોદામો છે અને ગોદામોમાં કરોડોનો સ્ટોક છે.
સામાન્ય માણસના જીવન સાથે રમત
નકલી દવાઓના કન્સાઈનમેન્ટમાં 3 લાખ એલેગ્રા ગોળીઓનો સમાવેશ થાય છે, જેનો ઉપયોગ સામાન્ય રીતે એલર્જી દૂર કરવા માટે થાય છે. જ્યારે તેની સ્ટ્રીપની તપાસ કરવામાં આવી ત્યારે તે બિલકુલ અસલી જેવી જ દેખાતી હતી.
નકલી દવાઓ રોકવા માટે, 2 વર્ષ પહેલા 300 પ્રકારની દવાઓ માટે QR કોડ ફરજિયાત બનાવવામાં આવ્યો હતો. આ QR કોડ કંપનીની વેબસાઇટ સાથે જોડાયેલ છે, તેને બનાવટી બનાવવો મુશ્કેલ છે. પરંતુ, ડ્રગ માફિયાઓએ AI ની મદદથી QR કોડની સુરક્ષા તોડી નાખી. તપાસ ટીમને QR કોડ બિલકુલ અસલી જેવો જ લાગતો હતો. દવાનું પેકેજિંગ પણ અસલી કંપની જેવું જ લાગતું હતું. અત્યાર સુધીમાં 2.5 કરોડની દવાઓ જપ્ત કરવામાં આવી છે.
ભારતમાં નકલી દવાઓનું બજાર એક ગંભીર સમસ્યા છે. ભારતમાં દવાનો વ્યવસાય લગભગ બે થી અઢી લાખ કરોડ રૂપિયાનો છે. સેન્ટ્રલ ડ્રગ્સ સ્ટાન્ડર્ડ કંટ્રોલ ઓર્ગેનાઈઝેશન અનુસાર, 10-20 ટકા દવાઓ નકલી અથવા ધોરણથી નીચે વેચાઈ રહી છે. જ્યારે વિશ્વભરમાં ૧૬ થી ૧૭ લાખ કરોડ રૂપિયાની નકલી દવાઓ વેચાઈ રહી છે.
નકલી દવાઓ વેચવા બદલ શું સજા છે?
ભારતમાં નકલી દવાઓ વેચવી એ બિનજામીનપાત્ર ગુનો છે. નકલી દવાઓ વેચનારાઓ માટે સજા એક વર્ષથી લઈને આજીવન કેદ સુધીની છે. એક લાખ રૂપિયા સુધીના દંડની પણ જોગવાઈ છે. આ સજાઓ નકલી દવાઓના વિવિધ પ્રભાવો દ્વારા નક્કી કરવામાં આવે છે. ઉદાહરણ તરીકે, જો કોઈ નકલી દવા ખાધા પછી મૃત્યુ પામે છે, તો ઓછામાં ઓછી સજા ૭ વર્ષની છે. નકલી દવાઓ વેચનારાઓની પણ મોટી સંખ્યામાં ધરપકડ કરવામાં આવી રહી છે. પરંતુ તેમના દોષિત ઠેરવવાનો દર ખૂબ જ ઓછો છે. આરોપીઓને ફક્ત ૫ થી ૬ ટકા કેસોમાં જ સજા મળે છે. આ જ કારણ છે કે લોકોના સ્વાસ્થ્ય સાથે રમતા લોકો નિર્ભયતાથી દવાના નામે ઝેરનો ધંધો કરી રહ્યા છે.
ગુજરાતમાં પણ નડિયાદથી લઇ અનેક સ્થાનોએ નકલી કફ સિરપથી લઇ નકલી દવાઓનો જથ્થો અનેકવાર પકડાયો છે.ત્યારે લોકો માટે તો તે જ સવાલ છે કે, તેમને મળતી મોટાભાગની દવાઓ અગર નકલી છે તો તે કઈ દવાઓ પર વિશ્વાસ કરે ? બીમાર વ્યક્તિ માટે દવા તે જાદુ નું કામ કરે છે.નકલી દવા તો કોઈ પરિણામ આપી જ ન શકે તો લોકો બીમારીમાં થી સજા કેમ થશે ?